Sociaal ondernemen in de klas leert kinderen hoe ze zelf actief maatschappelijk betrokken kunnen zijn. Het is belangrijk dat iedereen op school (directie, leraren, ouders en leerlingen) begrijpt wat de relevantie en de logica van onderwijs in sociaal ondernemerschap is zodat de aanpak als zinvol wordt ervaren. Lees hier meer...
Het model voor onderwijs in sociaal ondernemerschap doet dienst als kapstok om je houvast te geven bij het uitvoeren van activiteiten. Het is dan ook belangrijk dat je dit model goed begrijpt. Bekijk hier het model
Een directie/schoolleider kan de aanpak van sociaal ondernemen in de klas faciliteren en actief ondersteunen door bijvoorbeeld mee na te denken, (overleg)tijd te voorzien, de aanpak voor het hele team op te volgen, ruimte te laten voor groei bv. een weinig succesvolle actie zien als een leermoment waar samen op teruggekeken of van geleerd kan worden
Een directie/schoolleider die leraren stimuleert om keuzes te maken in de methode of handleiding, zorgt zo ook voor ruimte en tijd in de weekplanning.
Sociaal ondernemen is een geïntegreerde aanpak waardoor er tijd en ruimte in het lessenrooster ontstaat om ermee aan de slag te gaan.
Dit wordt nog makkelijker als je keuzes maakt in je methode of handleiding (zoals dat altijd al bedoeld was).
- Door zelf met een onderzoekende houding het sociaal ondernemen in de klas aan te pakken.
- Door activiteiten met een open einde die gestuurd worden vanuit de leerlingen uit te voeren.
- Door mogelijke angst voor verlies aan controle over het leerproces los te laten.
Dit kan door te proberen en bij te sturen. Doe je dit als team, dan leren jullie ook nog van elkaar!
Wanneer sociaal ondernemen in de klas al start met de jongste leerlingen en door alle collega's wordt gedragen, raken leerlingen er snel aan gewend en zal het proces van sociaal ondernemen soepel verlopen.
Hulp via ouderparticipatie kan steun bieden, hoewel dit niet noodzakelijk is.
Denk bijvoorbeeld aan een ouder als expert in de klas, om mee de uitkomst van een activiteit te vieren, als netwerk, als begeleiding wanneer de klas buiten de schoolmuren op stap gaat, ...
Start vanuit leerdoelen die je door de leerlingen laat benoemen: ‘Na dit project kan ik ...’ .
Gebruik een visuele doelen- of competentiemuur om leerdoelen helder te maken en visuele ontwikkelingslijnen waarop de kinderen kunnen aangeven waar ze staan en wat hun volgende stap is.
OF
Laat de kinderen een portfolio bijhouden met bewijsmateriaal (foto’s, verslagen, tekeningen, ...) van hun ontwikkeling en gebruik een tijdbalk om reflectie te stimuleren.
OF
Werk met een gezamenlijke leermuur waarop de voortgang van de hele groep zichtbaar is. Zo krijgen de kinderen inzicht in hun leerproces en voelen ze eigenaarschap over hun groei.
Werk met een visueel stappenplan (bv. op een poster of wand) waarop de stappen van sociaal ondernemen zichtbaar zijn, inclusief pictogrammen en ruimte voor opbrengsten per stap.
OF
Laat kinderen hun ervaringen bijhouden in een (klassikaal) ondernemersdagboek met tekst, tekeningen en foto’s.
OF
Zet een stappenmuur in waarop leerlingen hun voortgang delen met notities, beelden en resultaten per fase binnen het sociaal ondernemen, zoals "Uitdaging", "Ideeën", "Uitvoering" en "Resultaat". Zo zien kinderen waar ze staan in het proces en kunnen ze beter reflecteren op hun leerweg en de opbrengst.
Je kan gebruik maken van volgende werkvorm:
- Leerlingenkrant: kinderen krijgen tijd doorheen het proces om hun vorderingen bij te houden en te documenteren.
- Begin bij jezelf: kies één concrete uitdaging die jij relevant vindt om met de klas te behandelen, bijvoorbeeld armoede of inspraak. Een enthousiaste leraar heeft een grote impact op de klas.
- Blijf dicht bij de leefwereld van je leerlingen: gebruik thema’s die herkenbaar zijn voor leerlingen, zoals iets veranderen op de school of in de buurt. Kijk naar de ‘good life goals’ voor inspiratie.
- Begin klein door één werkvormkaart in te zetten, bijvoorbeeld voor ideeën genereren. Dat hoeft nog niet perfect: het doel is oefenen en verkennen, zowel voor de leerlingen, als voor jou. Neem bij een volgende uitdaging er een tweede werkvormkaart bij rond het ontplooien van initiatieven. Werk zo verder.
- Oefen bewust, herhaal en observeer: laat leerlingen meerdere keren met dezelfde werkvormkaart werken, maar dan met verschillende uitdagingen.
- Benoem wat werkt, ook al is het klein: geef positieve feedback op wat wel lukt: "Jullie hebben al drie concrete ideeën bedacht" of "Jullie stemprocedure werkte goed”. Bedenk wat een volgende keer beter kan en probeer dat uit.
- Bouw geleidelijk op naar eigenaarschap van de kinderen: bepaalde je eerst zelf het thema en (een stuk van) de aanpak? Laat kinderen dan op termijn meebeslissen over het thema en de aanpak (gedeeld eigenaarschap). Verschuif stap per stap de regie verder naar de kinderen. Dit wordt makkelijker naar mate je meer ervaring hebt met sociaal ondernemen in de klas.
- Laat je eigen ideeën los: luister naar leerlingen, stel je op als kritische vriend en stel alleen maar vragen. Focus op het proces en niet op een (vooraf door de leraar bepaald) eindproduct.
Om remmende overtuigingen (‘dingen gaan nu eenmaal hoe ze gaan’, ‘wat ik doe, maakt geen verschil’, ‘de wereld is om zeep’, …) te doorbreken zodat kinderen niet verlamd raken maar net tot actie willen overgaan is het belangrijk een hoopvol perspectief te behouden.
Kinderen leren erop vertrouwen dat een betekenisvolle verandering mogelijk is en leren de omgeving en rolmodellen waarderen. Het verbeelden van gewenste toekomstbeelden die positieve gevoelens oproepen kan hierbij helpen.
Wees je bewust van je voorbeeldrol (modelleer positief herkaderen), maak de uitdaging op maat (via didactical carving) en maak het einddoel visueel zichtbaar in de klas om focus op de verandering voor het positieve te behouden.
Je kan gebruik maken van volgende werkvormen:
- Doorzetter: geef vooraf een trigger warning, maak duidelijk dat mogelijk niet alles direct van een leien dakje zal lopen, er misschien obstakels zijn onderweg.
- Hoopvol kijken: via positief herkaderen van een situatie met veel dompers naar een situatie met kansen.
- Strip: het einddoel visueel zichtbaar maken in de klas.
Een grote duurzaamheidsuitdaging (sociaal, economisch en/of ecologisch) kan je aan de hand van stellingen hanteerbaar en toegankelijk maken voor jonge kinderen. Door een complexe uitdaging, die kinderen de klas inbrengen, beetje bij beetje ‘uit te houwen’ (methode van ‘didactical carving’) kom je tot het punt waarop het geheel nog uitdagend genoeg is, maar toch overzichtelijk blijft voor kinderen.
Toets de uitdaging aan onderstaande stellingen en geef een score. Werk dan zoveel mogelijk naar het op maat maken van de uitdaging toe (score 4 of 5).
Let wel op dat je door vereenvoudiging van de uitdaging niet vervalt in foute informatie.
AI kan gebruikt worden om sociaal ondernemen in de klas te ondersteunen, maar neem wel volgende aandachtspunten in acht:
- Met sociaal ondernemen in de klas werken kinderen aan een positieve verandering om zo bij te dragen aan een meer duurzame wereld. AI-gebruik kost gigantisch veel energie en staat daardoor in groot contrast met het duurzaamheidsprincipe. Spaarzaam en zeer bewust omgaan met AI is dan ook de boodschap.
- Door AI in te zetten tijdens het proces van sociaal ondernemen ontneem je kinderen de kans om de vaardigheden gekoppeld aan sociaal ondernemen (zoals ideeën genereren) zelf te oefenen. Het is daarom belangrijk dat het eigenaarschap bij de kinderen blijft liggen en dat ze niet ‘zomaar’ ideeën van een chatbot volgen. Jonge kinderen kunnen pas tot diepgaand leren komen als ze een vaardigheid onder de knie hebben. Sociaal ondernemen in de klas zonder AI draagt hiertoe bij. AI gebruiken bij het sociaal ondernemen heeft als grootste valkuil dat de kinderen nog niet in staat zijn om de gegenereerde antwoorden van een chatbot kritisch te evalueren en aan te passen. Hiervoor moeten ze zelf eerst in staat zijn om het sociaal ondernemen invulling te geven om dan vanuit die ervaringen een kritische bril op te zetten bij door AI-genereerde antwoorden.